Ponerogenična društva
"Ponerogeničnim društvom", možemo nazvati svaku grupu ljudi koju
karakterišu ponerogenični procesi nadprosječnog društvenog
intenziteta, gdje nosioci raznih patoloških faktora djeluju kao
inspiratori, opčinioci i lideri, i gdje se stvara jedna određena
patološka društvena struktura. Manja i kratkotrajnija društva
možemo nazivati "grupama" ili "unijama".
Takva jedna asocijacija rađa zlo koje nanosi štetu kako
drugim ljudima, tako i njenim pripadnicima. Možemo navesti razna
imena koja su našom lingvističkom tradicijom pripisivana takvim
organizacijama: banda, bagra, mafija, klika i koterija; one
lukavo izbjegavaju sukob sa zakonom dok pokušavaju da izvuku za
sebe neku korist. Takve unije često žude za političkom moći kako
bi mogli društvu nametnuti zakone koji njima odgovaraju, a u ime
neke prigodno pripremljene ideologije, izvlačeći tako korist za
sebe u obliku jednog neproporcionalnog prosperiteta, kao i
zadovoljštine za njihovu žudnju za vlašću.
Opis i klasifikacija takvih društava u pogledu njihove
brojnosti, ciljeva, zvanično promovisanih ideologija i
unutrašnje organizacije bi naravno imao određenu naučnu
vrijednost. Takav jedan opis napravljen od strane pažljivog
posmatrača mogao bi biti od pomoći i za ponerologa da odredi
neke od osobina takvih unija, koje se ne mogu odrediti uz pomoć
prirodnog konceptualnog jezika.
Međutim, jedan opis ove vrste ne bi trebao da maskira one
značajnije fenomene i psihičke ovisnosti koji djeluju unutar
takvih unija. Ukoliko se ne obrati pažnja na ovo upozorenje,
onda će se lako doći do nekih opisa ovih društava koji će
ukazivati na njihove karakteristike koje su sekundarne po svom
značaju, ili su čak namjerno pripremljene "za show", kako bi se
impresionirali neupućeni. To će onda dovesti do jednog
prekomijernog zasjenjivanja istinskih fenomena koji odlučuju
kvalitet, ulogu i sudbinu takvih unija. Posebno u slučaju ako
nam ti opisi dolaze iz živopisne literature ili beletristike,
oni će nam samo donijeti jedno iluzorno ili lažno znanje,
otežavajući na taj način prirodnu percepciju i uzročno poimanje
tih fenomena.
Jedan od zajedničkih fenomena kojeg imaju sve ponerogenične
grupe i društva je činjenica da njihovi pripadnici gube (ili su
već izgubili) sposobnost da vide patološke individue, kao
takve, te tako interpretiraju njihovo ponašanje na jedan
fascinantan, herojski ili melodramatični način. Mišljenja, ideje
i procjene ljudi koji pate od raznih psihičkih nedostataka
obdarena su jednom važnošću koja je najmanje jednaka onoj koju
imaju neke individe koje su istaknute među normalnim ljudima.
Ta atrofija prirodnih kriti čkih
sposobnosti u vezi s patološkim individuama, postaje jedan otvor
za njihovu aktivnost a u isto vrijeme i kriterijum za
prepoznavanje društva koje je u pitanju, kao ponoregeničnog.
Tako ćemo to nazvati prvim kriterijumom ponerogeneze.
Drugi zajednički fenomen kojeg imaju sva ponerogeni čna
društva je njihova statistički visoka koncentracija individua sa
raznim psihičkim anomalijama. Njihova kvaliativna mješavina
je od presudnog značaja u obrazovanju cjelokupnog karaktera
unije, njenih aktivnosti, razvoja ili odumiranja. Grupe kojima
dominiraju razne vrste karakteropatičnih individua
razviće relativno primitivne aktivnosti, te će se ispostaviti
kao lagane za slamanje od strane društva normalnih ljudi.
Međutim, situacija je potpuno drugačija ukoliko su takva
društva inspirisana od strane psihopatskih individua. Dopustite
da navedemo idući primjer koji odslikava uloge dvije različite
anomalije, koji potiče iz istinitih događaja koje je autor
proučavao.
U zločinačkim bandama omladinaca, specifičnu ulogu igraju
mladići (u nekim slučajevima i djevojke) koji imaju jedan
karakterističan deficit, koji ponekad ostaje kao posljedica
upale pljuvačnih žlijezda (zaušnjaci). Ta bolest u nekim
slučajevima uzrokuje reakcije na mozgu, ostavljajući iza sebe
jedno diskretno ali trajno bljedilo osjećanja i lagano smanjenje
opštih mentalnih sposobnosti. Slične posljedice ponekad ostavlja
i difterija. Kao rezultat toga, takvi ljudi lako podliježu
sugestijama i manipulaciji od strane pametnijih individua.
Kad su uvučeni u neku zločinacku grupu, te individue slabije
građe počinju da obavljaju kritičnu ulogu pomoćnika i izvođaća
namjera njihovih vođa, alatke u rukama podmuklih, obično,
psihopatičnih lidera. Kad budu uhapšeni, oni se pokoravaju
insinuacijama (paramoralističkim) njihovih lidera da uzvišeni
ideali grupe traže od njih da postanu žrtveni jarci,
preuzimajući većinu krivice na sebe. Na sudu, isti oni lideri
koji su započeli delikvenciju, nemilosrdno svaljuju svu krivicu
na svoje manje dovitljive kolege. Ponekad sudija stvarno
prihvata takve insinuacije. Individue sa gorepomenutim
karakternim crtama koje su posljedica zaušnjaka ili difterije
čine manje od 1% populacije, dok njihova zastupljenost u grupama
maloljetničke delikvencije dostiže 1/4. To predstavlja jednu
inspizaciju [zgušnjavanje uz pomoć isparavanja ili apsorpcije
tečnosti, koncentracija, (primjedba urednika)] od 75,
tridesetpeterostrukog reda, što ne zahtijeva daljnje metode
statističke analize.
Kad proučavamo sadržaj ponerogeničnih unija dovoljno vješto,
često se srećemo s jednom inspizacijom drugih psihičkih
anomalija što takođe nešto govori o njima samima.
~~~
Moramo razlikovati dva osnovna tipa gorenavedenih unija:
Primarne ponerogenične i sekundarne ponerogeni čne.
Primarnu ponerogeničnu uniju možemo opisati kao onu uniju
čiji su abnormalni pripadnici bili aktivni od njenog samog
početka, igrajući ulogu kristalizirajućih katalizatora na samom
početku procesa stvaranja te grupe.
Sekundarnom ponerogeničnom, možemo nazivati onu uniju koja je
osnovana u ime neke ideje sa nezavisnim društvenim značenjem,
generalno razumljivom u kontekstu jednog prirodnog pogleda na
svijet, međutim, koja je kasnije podlegla određenoj moralnoj
degeneraciji. To je nadalje otvorilo vrata za infekciju i
aktivaciju patoloških faktora iznutra, a kasnije i za
ponerizaciju grupe kao cjeline, a često i neke njene frakcije.
Od samog njenog začetka, primarna ponerogenična unija je
strano tijelo unutar društvenog organizma, njen karakter se
sukobljava s moralnim vrijednostima koje su poštovane od strane
većine. Aktivnosti takvih grupa provociraju protivljenje i
gnušanje i smatraju se nemoralnim; odatle, po pravilu, takve
grupe se ne šire mnogo, niti metastaziraju u mnogobrojne unije;
one na kraju gube bitku s društvom.
Međutim, da bi se dobila prilika za razvoj u jedno veliko
ponerogenično društvo, dovoljno je to da neka organizacija ljudi
koju karakterišu neki društveni ili politički ciljevi i jedna
ideologija s nešto kreativne vrijenosti, bude prihvaćena od
strane veće grupe normalnih ljudi prije nego što potpadne
pod jedan proces ponerogenične malignosti. Primarna tradicija i
ideološke vrijednosti tog društva onda mogu dugo vremena da
štite tu uniju koja je podlegla procesu ponerizacije od
svjesnosti društva, pogotovo onih njegovih manje kritički
nastrojenih komponenti. Kad jedan ponerogenični proces zahvati
takvu jednu organizaciju ljudi koja se u početku pojavila i
djelovala u ime političkih i društvenih ciljeva i čiji su uzroci
bili uslovljeni istorijski, kao i određenom društvenom
situacijom, primarne vrijednosti originalne grupe će hraniti i
štititi jednu takvu uniju, uprkos činjenici da su te primarne
vrijednosti podlegle jednoj karakterističnoj degeneraciji, tako
da je njena praktična uloga postala nešto potpuno razli čito
od one prvobitne, samo što su sačuvana ista imena i simboli.
Upravo tu se otkrivaju slabosti individualnog i društvenog
"zdravog razuma."
[Samo zato što neka grupa operiše pod parolom "komunizma",
"socijalizma", "konzervatizma" ili "republikanstva," ne znači
istovremeno da je njeno praktično djelovanje nešto što je blizu
one prvobitne ideologije; (prim. urednika).]
To podsjeća na jedan slučaj koji je psihopatolozima dobro
poznat: jedna osoba koja je u svom krugu uživala povjerenje i
poštovanje, počinje da se ponaša izopačeno i arogantno, i tako
povređuje druge, navodno u ime njenih poznatih, valjanih i
prihvaćenih ubjeđenja koja su se u međuvremenu pokvarila usljed
određenih psiholoških procesa, pretvarajući ih u primitivne ali
emotivno dinamične. Međutim, jedan njen stari poznanik –
poznajući je dugo kao onakvu ličnost kakva je ona bila – ne
vjeruje onima koje je ona povrijedila i koji se žale na njeno
novo ili skriveno ponašanje, te je tako spreman da njih okleveta
i nazove lažovima. To onda nanosi još veću bol onima koji su već
povrijeđeni, a istovremeno podržava i ohrabruje individuu čija
se ličnost počela kvariti, da nastavi dalje sa svojim rušilačkim
ponašanjem; kao pravilo, takva jedna situacija traje sve dok
ludilo date osobe ne postane očigledno.
Ponerogenične unije primarne vrste su većinom od interesa za
kriminologiju; naša glavna briga će biti ona udruženja koja
podliježu sekundarnom procesu ponerične malignosti. Međutim,
prvo ćemo skicirati neke karakteristike onih udruženja koja su
se već odala tom procesu. Unutar svake ponerogenične unije
stvara se jedna psihološka struktura koja se može smatrati
suprotnošću ili karikaturom normalne strukture društva ili neke
normalne društvene organizacije. U jednoj normalnoj društvenoj
organizaciji, individue sa raznim psihološkim vrlinama i manama,
međusobno se nadopunju u smislu njihovih talenata i drugih
karakteristika. Ta struktura se podvrgava dijahroničnoj [tokom
vremena; koristeći se hronološkom perspektivom, (prim prev.)]
modifikaciji u smislu promjena u karakteru udruženja kao
cjeline. Isto važi i za jednu ponerogeničnu uniju. Individue sa
raznim psihičkim aberacijama takođe međusobno nadopunjuju svoje
talente i karakteristike.
Ranom fazom aktivnosti jedne ponerogenične zajednice obično
dominiraju karakteropatične, posebno, paranoidne individue, koje
često igraju jednu inspirativnu ili opčinilačku ulogu u ovom
procesu ponerizacije. Sjetimo se ovdje da moć jednog paranoidnog
karakteropate leži u činjenici da oni lako pretvaraju u svoje
robove manje kritički sposobne umove, tj. ljude sa drugim
vrstama psiholoških nedostataka ili one koji su bili žrtve
individua sa poremećajem karaktera a to je jedan posebno veliki
segment mladih ljudi.
U ovoj vremenskoj tački, unija još uvijek pokazuje neke
određene romantične crte i još uvijek je ne karakteriše jedno
pretjerano brutalno ponašanje.
[Jedan od primjera bi bio neki paranoidan čovjek koji vjeruje
da je oličenje Robina Huda i da se nalazi u misiji "uzimanja od
bogatih i davanja siromašnima." To se onda brzo transformiše u
"uzmi od koga možeš a većinu zadrži za sebe", a odvija se pod
plaštom jedne "borbe protiv socijalne nepravde", što bi naravno,
trebalo da opravda njegovo ponašanje (primjedba urednika); ili
neka vrsta "Čaruge" (prim.prev)]
Uskoro, međutim, oni normalniji pripadnici grupe se
marginalizuju, dobijajući neke sporedne uloge i isključivajući
ih iz tajništva organizacije; neki od njih tada napuštaju takvu
uniju. Individue sa nasljednim devijacijama onda počinju
progresivno da preuzimaju inspirativne i liderske pozicije.
Uloga esencijalnih (ili suštinskih, prim. prev.) psihopata
postepeno raste, iaoko oni naoko žele da ostanu u sijenci (kao
npr. da upravljaju nekim manjim grupama), određujući njen tempo
u smislu neke sive eminencije. U ponerogeničnim unijama najvećeg
društvenog obima, ulogu lidera obično igra jedna druga vrsta
individue, koja je lakše svarljiva i uzorna. Primjeri uključuju
frontalnu karakteropatiju, ili neke diskretnije poremećajne
komplekse.
Isprva je opčinioc taj koji istovremeno igra ulogu lidera
ponerogenične grupe. Kasnije se pojavljuje jedna druga vrsta
"liderskog talenta", jedna vitalnija individua koja se uglavnom
pridružila toj organizaciji kasnije, nakon što je ona već
podlegla ponerizaciji. Sada se opčinioc, koji je slabiji, mora
pomiriti s činjenicom da će biti odgurnut u stranu i mora
priznati "genijalne" sposobnosti novog lidera, ili prihvatiti
osudu na svoju potpunu propast. Uloge se dijele. Opčiniocu treba
podrška od novog lidera koji je obično primitivan ali odlučan,
dok lideru treba opčinioc kako bi ovaj održao ideologiju
njihovog udruženja, koja je od suštinske važnosti za održavanje
mira kod onih dijelova njihovog ljudstva koji je skloniji
kritici i sumnjama moralne vrste.
Sljedeći posao opčinioca je da prikladno prepakuje njihovu
ideologiju, ubacujući unutra nove sadržaje pod starim nazivima,
tako da ona može da nastavi sa ispunjenjem svoje propagande pod
uslovima koji se stalno mijenjaju. On takođe mora da podržava i
održava liderovu misti čnost
unutar i izvan udruženja. Međutim, između njih dvojice
nikada ne može doći do potpunog povjerenja, jer lider potajno
prezire opčinioca i njegovu ideologiju, dok opčinioc prezire
lidera zbog njegove grubosti. Igra otvorenih karata je uvijek
moguća; ko god je slabiji, gubi.
Struktura takve jedne unije podnosi dalje varijacije i
specijalizacije. Stvara se procjep između onih njenih pripadnika
koji su donekle normalniji i elitnih članova, koji su po pravilu
više patološki poremećeni. Ovom drugom podgrupom sve više
dominiraju slučajevi s nasljednim patološkim faktorima, dok se u
prvoj, mahom radi o individuama s naknadnim posljedicama raznih
bolesti koje zahvataju mozak, manje tipičnim psihopatama, i
ljudima čija je mentalna poremećenost nastala usljed rane
deprivacije ili brutalnih odgojnih metoda za vrijeme njihovog
djetinjstva, od strane patoloških individua. Uskoro se
ispostavlja da u grupi ostaje sve manje i manje prostora,
uopšte, za one normalnije ljude. Liderove tajne i namjere se
počinju skrivati od proletarijata grupe; taj segment unije se
mora zadovoljiti s onim materijalom kojeg je opčinioc proizveo.
Posmatrač koji izvana gleda na aktivnosti jedne takve grupe i
koji koristi prirodni pogled na svijet, imaće uvijek tendenciju
da precjenjuje liderovu ulogu, kao i njegovo navodno autokratsko
ponašanje. Opčinioci i aparat za propagandu su mobilisani da bi
održavali jedan takav pogrešan vanjski utisak. Međutim, lider je
ovisan o interesima unije, pogotovo onih njenih elitnih
članova, u jednoj mjeri koje često ni on sam nije svjestan.
On vodi stalnu bitku za poziciju. On je glumac koji ima
režisera. U makrosocijalnim društvima tu funkciju obično obavlja
jedna uzornija individua kojoj ne nedostaju određene kritičke
sposobnosti; njeno upoznavanje sa svim onim planovima i
kriminalnim kalkulacijama, bilo bi kontra-produktivno. U
saradnji sa dijelom elite, jedna grupa psihopatičnih
individua, skrivajući se iza scene upravlja liderom, na način na
koji su Borman i njegova grupa upravljali Hitlerom. Ako lider
ispunjava dodjeljenu mu ulogu, njemu je generalno jasno da je
klika koja predstavlja elitu tog udruženja ili unije, u stanju
da ga ubije ili da ga ukloni na neki drugi način.
Ovdje smo skicirali karakteristike društava u kojima su
ponerogenični procesi transformisali njihov originalno
dobronamjeran sadržaj u jednu patološku suprotnost i
modifikovali njihovu strukturu i kasnije promjene, na jedan
dovoljno obiman način da obuhvate najveću moguću oblast te vrste
fenomena, od najmanjeg do najvećeg društvenog razmjera. Čini se
da su opšta pravila koja regulišu te fenomene istovijetna,
nezavisno od kvantitativnih, društvenih ili istorijskih
proporcija.
Sadržaj
knjige |